Intro
Zoals ongetwijfeld bekend was de Nederlandse landgeit na de tweede Wereldoorlog bijna uitgestorven. In de jaren ’60 waren er nog een paar dieren bij diergaarde Blijdorp in Rotterdam, toen nog Veluwse geiten genoemd. Ed Hazebroek was daar verzorger op de vogelafdeling en had zicht op die groep geiten. In de jaren zeventig is Hazebroek gaan werken bij het Rijks Instituut voor Natuurbeheer (RIN) te Leersum, waar o.a. onderzoek werd gedaan naar effecten van begrazing in natuurterreinen, daarbij werd ook gedacht aan inzetten van geiten. Bij RIN ging de voorkeur uit naar oorspronkelijke Nederlandse veerassen. Het RIN-hoofd van de afdeling zoölogie kende de oud directeur van Blijdorp en die wees hem op het bestaan van de Veluwse geiten. Er waren toen nog een paar in het Noorderdierenpark te Emmen en bij enkele particulieren. Ed Hazebroek werd verantwoordelijk voor het opzetten van een fokprogramma. Om inteelt te voorkomen is hij op zoek gegaan naar dieren die ingezet konden voor de fok. Via een schilderijonderzoek kwam hij tot een oorspronkelijk geitentype. Dit type kreeg bij het RIN de naam Nederlandse Landgeit. Men is toen de ‘zuivere landgeiten’ gaan kruisen met ras loze geiten die qua bouw of tekening soms iets van het oude ras hadden. In het begin waren er maar twee fokgroepen. Door publiciteit en via de Stichting Zeldzame Huisdierrassen kwamen er steeds meer particulieren die ook geïnteresseerd waren en kregen, als een soort risicospreiding, dieren van de fokgroepen. De eerste groepskeuringen van de Landgeit vonden eind jaren zeventig/begin jaren tachtig plaats op kasteel Broekhuizen te Leersum. In 1982 leidde de ontwikkeling tot de oprichting van de Landelijke Fokkersclub Nederlandse Landgeit.
Lângeiten Fokkersklup Fryslân[1]
Het aantal particulieren dat in Fryslân belangstelling had voor de Nederlandse Landgeit nam ook toe. Niet in de laatste plaats omdat dat type geit ook in het verleden voorkwam op de Friese heidevelden.[2] In 1984 leidde dat tot de oprichting van de Friese Landgeiten fokkersclub en werd er een reglement vastgesteld (23 nov 1984, zie foto). Mevr. Klaske Oosterloo-Hospes was voorzitter, Eddy P. Visser van het fokcentrum It Swartfean was secretaris en G. Wester was penningmeester.
In artikel 4 Fokken stond o.a. aangegeven dat de ‘klub zich voor haar fokbeleid zal konformeren aan de adviezen van de “Stichting Zeldzame Huisdierrassen” en de “LFNL”. De klub zal ieder jaar een keuringsdag organiseren waarop haar leden hun geiten en bokken ter keuring en registratie kunnen aanbieden. Deze keuringsdag zal plaats vinden in augustus.’ Tot op de dag van vandaag doen we dat.
Het ging een paar jaar goed, maar helaas, eind 1988 werd geconstateerd dat het aantal leden en het geitenbestand terug liep. Bovendien was er geen ondersteuning van LFNL en een slechte DNL. Er ging geen leden wervende kracht vanuit. In 1989 waren er incl. het bestuur nog maar dertien leden. Op de ledenvergadering in mei 1989 vroeg men zich daarom af of een ‘Friese klub nog wel zinvol was’. Het antwoord is blijkbaar negatief geweest, want in de najaarsvergadering in oktober 1989 is de Friese club opgeheven. Het batig saldo is naar de Stichting Zeldzame Huisdierrassen gegaan[3] en volgens een korte aantekening ging de voorzittershamer naar Brabant (?).
In de jaren daarna bleven enkele particulieren lid van de LFNL en zij bleven ook landgeiten fokken. Eind 1991 hebben die leden de koppen bij elkaar gestoken en met elkaar afgesproken om de Friese club te heroprichten. Dat is op 19 februari 1992 gedaan: voorzitter werd Marieke Vrieling, Albert Thalen werd secretaris en Ruud Wubbels werd penningmeester. Andere leden van dit eerste uur waren Bertus Adema, Jon en Annelies de Heer, Louis Vrieling, Hans Thalen, Nico Minnema, Wytske Veenstra en Wympy de Vries.
De keuringsdag werd in die begin jaren o.a. gehouden in de Manage te Oentsjerk tezamen met de Friese melkgeitenclub. Op zich een prima locatie, maar het was binnen en een beetje ‘stoffig’. De landgeiten kwamen er niet echt tot hun recht. Het ‘wilde’ spul van Nico Minnema zorgde zo nu en dan voor stofwolken en grote consternatie: de thermoskannen met koffie vlogen soms in het rond en ook Nico’s vrouw Doortje liep een forse kneuzing op toen ze een grote bok iets te dichtbij op de foto wilde zetten.
De Vrieling’s waren niet alleen enthousiaste bestuursleden maar ook fanatieke fokkers. Dat resulteerde op 11 oktober 1997 in de opening van het Fokcentrum ‘De Geitewei’ te Genum (nu Ginnum). Dat heeft enkele jaren bestaan, maar door privé perikelen en verhuizing is het fokcentrum na enkele jaren opgeheven. Begin 1998 hebben Marieke Vrieling en Leendert Vreeswijk het bestuur verlaten, werd Wytske Veenstra penningmeester en Wimpy de Vries voorzitter. Albert Thalen bleef secretaris. Rinze Dijkstra, Bertus Adema en Roelie Ansingh waren algemeen bestuurslid
Blijkbaar klikte het erg goed en zat het pluche goed, want zowel Wimpy als Wytske en Albert hebben de bestuursfunctie zeer lang vervult nl. resp. 21 jaar, 23 jaar en 32 jaar!
In de beginjaren was het bijhouden van het stamboek door Jon en Annelies de Heer een hele klus. Oormerken (I&R registratie), zoals we die nu (verplicht ) kennen waren er in de begin jaren niet. Als de geiten en bokken op de keuring goed gekeurd waren dan kregen ze één oormerk van de LFNL in het oor. Onder dat nummer werden ze geregistreerd in het stamboek. De eigenaar moest daarvoor 2 gulden per merk contant betalen.
Er was toen nog geen sprake van digitalisering. Alle leden die dieren in het stamboek wilden hebben moesten handmatig op een standaard formulier een schets maken van het bokje of geitje en opsturen. Al die schetsen werden vervolgens door Jon en Annelies met behulp van Bertus Adema, Rinze Dijkstra, Albert en Hans Thalen en de Hoitings op een zaterdag verwerkt. Ze maakten er een gezellige dag van met een start met koffie en gebak. Gezellig dat wel, maar een hele klus. Dat is tegenwoordig heel anders: op de keuringen worden digitale foto’s van de te keuren dieren gemaakt, welke vervolgens via de computer in het stamboek/geboorteboek Zoo-easy worden opgenomen. Elke club verzorgt dit, terwijl in de begin jaren de familie De Heer en consorten dat voor het gehele land handmatig deden. Toch gaat de digitalisering niet altijd op. Zo is de hoogtemeting nu nog steeds handmatig met (kunststof) stokken. Dat zou toch wel digitaal moeten kunnen dacht Albert Thalen. Experimenten met laserstralen door hem met Arjen Jousma als geit (zie foto) hebben helaas niets opgeleverd.
Met ingang van 1998 is de keuringsdag verhuist naar het themapark ‘De Spitkeet” te Harkema. Een prachtige locatie, waar de landgeiten en bokken helemaal tot hun recht komen. Dat fokkers uit andere de delen van het land dat ook vonden bleek wel uit het hoge aantal inschrijvingen. In de top jaren in het begin van deze eeuw waren er zelfs rond de twee honderd dieren! Ook het aantal leden nam toe: ca 80. Kortom het waren hoogtij jaren van de Friese club. In de jaren daarna nam het aantal leden gestaag af (eind 2024 nog 65 leden) en ook het aantal dieren op de keuringsdag liep terug naar: in 2023 ca 90 en in 2024 ca 60. Wat daarvan precies de oorzaak is weten we niet, maar waarschijnlijk is het combinatie van verschillende factoren: minder fokkers, vergrijzing, stijgende kosten (q-koorts enting), toenemende regelgeving (oormerken e.d.), meer virusvrijefokkers (en dus thuiskeuringen), vakantie (onze keuringsdag valt vaak in de bouwvakvakantie). Allemaal zaken die lastig te voorkomen zijn, zij het dat de kosten van de te keuren dieren sterk worden verminderd dankzij een subsidie uit het Dinamofonds via de LFNL. Ondanks alles houden we de moed erin en bedenken we nieuwe aantrekkelijke dingen. Om de binding tussen de leden en regionale fokkerclubs te versterken werden en worden er zgn. stallentochten georganiseerd. Daarbij wordt een bezoek gebracht aan enkele ledenfokkers vaak in combinatie met een bezoek aan een bedrijf of organisatie. De Lângeiten Fokkersklup Fryslân organiseert om en om samen met de Regio West Nederland een dergelijke tocht: het ene jaar Fryslân het andere jaar West Nederland. Zonder de andere tochten tekort te doen kunnen twee hoogtepunten worden genoemd: de Stallentocht op 20 april 2019 naar het Noord-Hollands duinreservaat van natuurbeheerder PWN nabij Heemskerk georganiseerd door West Nederland en de stallentocht naar het begrazingsproject van Natuurmonumenten op Schiermonnikoog op 21 mei 2022 georganiseerd door de Lângeiten Fokkersklup Fryslân.
Soms is er ook een feestje te vieren en worden er extra activiteiten aan een keuringsdag toegevoegd. Zo is op 19 augustus 2023 onder prachtige weersomstandigheden 25 jaar keuren bij de Spitkeet gevierd met een jubileum keuringsdag: er waren ca. 90 dieren, extra kraampjes (o.a. eendenkorf vlechten, info stand van Land van Ons (stimulering biodiversiteit) en een categorie ‘voorbrengen door de (verklede) jeugd. Het was een groot succes met veel publiciteit.
Begin 2019 is Wimpy de Vries op de voorjaarsvergadering afgetreden als voorzitter en opgevolgd door Sijbe Roosma, die vanaf 2016 in het bestuur zat. Albert Thalen bleef secretaris en Wytske Veenstra penningmeester. In 2021 is Wytske afgetreden als penningmeester en opgevolgd door Janneke Kaastra-Snelter, die vanaf 2018 in het bestuur zat. Dit ‘driemanschap’ heeft de club tot begin 2024 bestuurd. In de ledenvergadering van 22 maart 2024 is Albert Thalen na 32 jaar afgetreden als bestuurslid/secretaris en gelukkig waren er leden bereid om zitting in het bestuur te nemen. Tjamme Tilstra heeft het secretariaat van Albert overgenomen en Wina Tiemersma en Patrick Duin zijn als algemeen bestuurslid toegetreden.
Gelukkig is er nu dus een voltallig bestuur en dat is ook nodig, want er moet het nodige gebeuren: hoe voorkomen we het dalend leden aantal, hoe trekken we de jeugd erbij, hoe maken we de keuring aantrekkelijker, hoe ondersteunen wij de leden die problemen hebben met de aanwezigheid van de wolf, hoe kunnen we de begroting sluitend houden nu de kosten blijven stijgen. Maar er zijn ook kansen. Zo worden landgeiten steeds meer door natuurorganisaties en particulieren ingezet in begrazingsprojecten. Zo heeft de Friese club samen met Natuurmonumenten een landgeiten-begrazingsproject opgezet op Schiermonnikoog. Ook op de andere Friese Waddeneilanden lopen landgeiten in de begrazing. Niet alleen dat de landgeiten het uitstekend doen, het is ook reclame voor het ras: toeristen genieten er volop van.
Kortom er zijn vele uitdagingen en kansen. Als we z’n allen de schouders er onder blijven zetten dan is het voortbestaan van de Friese club en de landgeit verzekerd.
[1] In de bijlage is de samenstelling van het bestuur in de loop der jaren weergegeven.
[2] Die heidevelden lagen (en liggen) vnl. in het oostelijk/zuidoostelijk deel van Fryslân. Dat is wellicht de verklaring voor het feit dat de meeste huidige leden ook in dat deel van Fryslân woonachtig zijn.
[3] In art 8 van het reglement stond aangegeven dat een batig saldo bij opheffing ten goede komt aan de “Stichting Zeldzame Huisdierrassen” en/of de “LFNL”. Het batig saldo is volledig naar de SZH gegaan, blijkbaar was men niet zo tevreden over het LFNL…
Bijlage: Samenstelling bestuur Lângeiten Fokkersklup Frysân 1992-2024
1992 Marieke Vrieling (vz); Albert Thalen (secr); Ruud Wubbels (penningm)
1993 idem
1994 Marieke Vrieling (vz), Albert Thalen (secr), Ruud Wubbels(pen), Wimpy de Vries
1995 Marieke Vrieling (vz), Albert Thalen (secr), Leendert Vreeswijk (pen), Wimpy de Vries
1996 idem
1997 Marieke Vrieling (vz), Albert Thalen (secr), Leendert Vreeswijk (pen), Wimpy de Vries plus Rinze Dijkstra en Bertus Adema
1998 Wimpy de Vries (vz), Albert Thalen (secr), Wytske Veenstra (pen), Rinze Dijkstra,
Bertus Adema en Roelie Ansingh
1999 idem
2000 idem
2001 idem
2002 idem
2003 Wimpy de Vries (vz), Albert Thalen (secr), Wytsje Veenstra (pen), Bertus Adema, Rinze Dijkstra en Doeke Nicolai
2004 idem
2005 idem
2006 Wimpy de Vries (vz), Albert Thalen (secr), Wytske Veenstra (pen), Bertus Adema, Doeke Nicolai, Arjen Jousma
2007 idem
2008 idem
2009 idem
2010 idem
2011 idem
2012 idem
2013 idem
2014 Wimpy de Vries (vz), Albert Thalen (secr), Wytske Veenstra (pen), Bertus Adema, Arjen Jousma
2015 Wimpy de Vries (vz), Albert Thalen (secr), Wytske Veenstra (pen), Arjen Jousma
2016 Wimpy de Vries (vz), Albert Thalen (secr), Wytske Veenstra (pen), Arjen Jousma, Sijbe Roosma
2017 idem
2018 Wimpy de Vries (vz), Albert Thalen (secr), Wytske Veenstra (pen), Sijbe Roosma, Janneke Kaastra, Joris Viëtor
2019 Sijbe Roosma (vz), Albert Thalen (secr), Wytske Veenstra (pen), Janneke Kaastra, Joris Viëtor
2020 idem
2021 Sijbe Roosma (vz), Albert Thalen (secr), Janneke Kaastra (pen), Joris Viëtor
2022 Sijbe Roosma (vz), Albert Thalen (secr), Janneke Kaastra (pen)
2023 idem
2024 Sijbe Roosma (vz), Tjamme Tilstra (secr), Janneke Kaastra (pen), Wina Tiemersma, Patrick Duin
